Σαν σήμερα 5/3: Πέθανε ο Ιωσήφ Στάλιν

Σαν σήμερα, στις 5 Μαρτίου 1953, ο Ιωσήφ Στάλιν, ο άνθρωπος που κυβέρνησε τη Σοβιετική Ένωση με σιδηρά πυγμή για σχεδόν τριάντα χρόνια, αφήνει την τελευταία του πνοή, σηματοδοτώντας το τέλος μίας από τις πιο αμφιλεγόμενες ηγεμονίες του 20ού αιώνα.

Ο Στάλιν πέθανε σε ηλικία 74 ετών, ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο, στο εξοχικό του στο Κουντσέβο, κοντά στη Μόσχα. Ο θάνατός του προκάλεσε κύμα θλίψης στη Σοβιετική Ένωση, αλλά ταυτόχρονα άνοιξε το δρόμο για μια περίοδο αποσταλινοποίησης και μεταρρυθμίσεων, που θα άλλαζαν δραστικά τη χώρα.

Η εποχή του Στάλιν: Δόξα και τρόμος

Ο Ιωσήφ Στάλιν, γεννημένος ως Ιωσήφ Βισαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι το 1878 στη Γεωργία, ανέλαβε την εξουσία μετά τον θάνατο του Λένιν το 1924. Στα χρόνια της κυριαρχίας του, η Σοβιετική Ένωση μετατράπηκε σε υπερδύναμη, αλλά με τεράστιο κόστος:

• Βιομηχανοποίηση και Κολεκτιβοποίηση: Η χώρα μετασχηματίστηκε με τα πενταετή σχέδια, αλλά εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από λιμό, ιδιαίτερα στην Ουκρανία (Γολοντομόρ, 1932-33).
• Μεγάλες Εκκαθαρίσεις: Στη δεκαετία του 1930, χιλιάδες πολίτες, αξιωματικοί, ακόμα και μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος, εκτελέστηκαν ή στάλθηκαν στα γκουλάγκ.
• Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος: Ηγέτης της σοβιετικής αντίστασης κατά της ναζιστικής Γερμανίας, ο Στάλιν έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη νίκη των Συμμάχων, αλλά με κόστος περισσότερους από 20 εκατομμύρια νεκρούς Σοβιετικούς.
• Ψυχρός Πόλεμος: Μετά το 1945, η Σοβιετική Ένωση μπήκε σε αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εγκαινιάζοντας μια περίοδο έντασης και στρατιωτικών ανταγωνισμών.

Οι τελευταίες ημέρες και ο μυστηριώδης θάνατος

Στις 2 Μαρτίου 1953, ο Στάλιν υπέστη σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο και παρέμεινε αναίσθητος για δύο ημέρες, χωρίς ιατρική βοήθεια, καθώς οι συνεργάτες του φοβούνταν να δράσουν χωρίς εντολές. Η ακριβής αιτία του θανάτου του παραμένει αντικείμενο εικασιών, με ορισμένους ιστορικούς να θεωρούν πιθανή ακόμη και τη δηλητηρίαση.

Η ανακοίνωση του θανάτου του στις 6 Μαρτίου προκάλεσε μαζικό πένθος στη Σοβιετική Ένωση, ενώ στη Μόσχα, χιλιάδες άνθρωποι ποδοπατήθηκαν προσπαθώντας να παραστούν στην κηδεία του.

Η κληρονομιά του Στάλιν και η αποσταλινοποίηση

Ο θάνατός του σηματοδότησε την αρχή του τέλους της προσωπολατρίας που είχε οικοδομήσει. Τρία χρόνια αργότερα, το 1956, ο Νικίτα Χρουστσόφ ξεκίνησε τη διαδικασία αποσταλινοποίησης, αποκαλύπτοντας τα εγκλήματα του καθεστώτος και χαράσσοντας μια πιο ήπια πολιτική πορεία.

Σήμερα, η κληρονομιά του παραμένει αμφιλεγόμενη. Για πολλούς, ήταν ο ηγέτης που μετέτρεψε τη Σοβιετική Ένωση σε παγκόσμια δύναμη, ενώ για άλλους ήταν ένας δικτάτορας υπεύθυνος για εκατομμύρια θανάτους.